مجموعه بناهای يادمانی قلعه يزدگرد در هجده کيلومتری سه راهی ريجاب به سرپل ذهاب قرار دارد. اين مجموعه با وسعت تقريبی چهل کيلومتر مربع از سمت شمال غرب با پرتگاه تندی به جلگه ذهاب و از طرف شمال و شرق به صخره های پلکانی دالاهو محدود می شود. بر اساس اولين تحقيقات و کاوش های باستان شناسی در اين منطقه و بر طبق گچ بری های مکشوفه از بنای معروف به «گچ گمبد» زمان ساخت اين مجموعه به دوره ساسانی نسبت داده شد. اما کاوش های بعدی در اين منطقه نشان داد بسياری از مجموعه بناهای اين محوطه متعلق به به اواخر دوره اشکانی است. اين مجموعه شامل چند محوطه است:
ديوار گچ: خطی از استحکامات به طول دو و نيم کيلومتر و عرض دو تا چهار متر است و با قلوه و لاشه سنگ به همراه ملاط گچ ساخته شده است. سرتاسر نمای خارجی اين ديوار با مجوعه ای از برج های نيم دايره ای شکل تقويت شده است.
آشپزخانه: در انتهای پايين ديوار مجموعه ای از استحکامات قرار دارد و به احتمال زیاد محل استقرار سربازان بوده است.
دروازه: دو برج منفرد در ابتدای ديوار دفاعی قرار گرفته است. اين مکان دروازه خوانده می شود.
جای دار: در حال حاضر اين محوطه بين باغ های روستای «زرده» قرار دارد. آثار بر جای مانده در اين محوطه نوعی استحکامات دفاعی با ديوارها و برج های تعبيه شده در آن را نشان می دهد. اين بنا احتمالاً ترکيبی از دژ قلعه برای کل محوطه بوده است.
تپه رش: در سطح اين محوطه مقدار زيادی سفال از دوره های مختلف به دست آمده است.
قلعه يزدگرد: اين بنا در يکی از بلندترين ارتفاعات قرار دارد. اطراف اين قلعه را حصاری با برج های نيم دايره ای شکل احاطه کرده است. قطر اين برج ها بن دو تا شش متر است و با فاصله شش تا شانزده متر از يکديگر قرار گرفته اند.
گچ گمبد: اين محوطه که به نام «ميدان» نيز شناخته می شود دارای وسعت تقريبي 800×400 متر است. اطراف اين مجموعه را حصاري با برج های نيم دايره ای شکل در بر گرفته است. در قسمت جنوبی آن پرديس و در قسمت شمالی آن کاخی به چشم می خورد و تزيينات گچی بسياری از داخل آن به دست آمده است.
قلعه داور: اين بنا در داخل روستای «بان گمبد» قرار دارد. کاوش های باستان شناختی نشان داده است که اين بنا آتشکده ای از دوره ساسانی بوده و در اويل اسلام با الحاق فضاهايی به آن تبديل به کارگاه شيشه گری شده است.
نقاره خانه: اين بنا در شمال شرقی بنای قلعه يزدگرد و بر روی ارتفاعات قرار دارد. اين بنا برج ديده بانی بود.
آشياب: اين بنا در شمال غربی بنای قلعه يزدگرد و بر روی ارتفاعات قرار گرفته است. اين بنا نيز برج ديده بانی بود.
مرور تاريخ ايران از مادها تا پهلوی